Dr. David Burns’un “İyi Hissetmek” adlı kitabında temel olarak değinilen durum, otomatik bir biçimde bilincimize yerleşen düşüncelerimizi nasıl fark edebiliriz, nasıl değiştirebiliriz, otomatik düşüncelerimize karşı nasıl bu savaşı kazanabiliriz olmuştur. David Burns kitabında, terapilerinde gerçekleştirdiği seanslarından bizlere kesitler sunmaktadır. Seanslarındaki hastalar otomatik düşüncelerine mahkum olan, depresyona girmiş veya depresyon eşiğindekilerdir. “İyi Hissetmek” kitabı, “Otomatik düşünce sistemini nasıl fark edebiliriz?”, “Kökeninde ne vardır ?” ,”Nasıl daha sağlıklı düşünebiliriz?” gibi konuları adeta bir öğretmen gibi öğretmiştir. Peki Dr. David Burns’un kitaptaki sistemleri ve teknikleri nelerdir? Öncelikle kendisine gelen hastalarına ve kitabı okuyan herkese şu mesajı vermektedir: İçinizde bulunduğunuz duruma insanoğlunun oluşturduğu kalıplar ve onlara ayak uydurmanız sebebiyle girdiniz. Şimdi bu durumdan da yine sizler çıkmalısınız. Dr. Burns, kitabının ve bilişsel terapinin gücünden şöyle söz etmektedir: “Psikiyatrların genel olarak kullandıkları antidepresanlar, depresyon üzerinde bilişsel davranışçı yöntem kadar kesin ve etkili değildir.”
Dr. David Burns, terapilerin başında hastalarına öncelikli olarak “Beck” depresyon ölçeğini uygular ve her seans sonunda da tekrarlar. Bunu yapmasının en önemli sebebi hastanın iki seans arasında geçen zamanda ne gibi değişiklik yaşadığını belirleyerek hem terapist hem de hastanın gelecek seanslar adına bir yol gösterici edinebilmeleridir. Seanslar ilerledikçe terapist, hastasına otomatik düşüncelerinin farkına varması amacıyla ödev vermektedir. Verdiği ödevlerden biri şu şekildedir: “Gündelik hayatınızda farkına vardığınız otomatik düşüncelerinizi kaydediniz.” Bu uygulama ile kalıplaşmış düşüncelerin farkına varmak ve bunların önüne geçmek için kişinin kendi kontrol mekanizmasını oluşturmasını sağlamak amaçlanmıştır. Yazarımız da insanların kendi kontrol mekanizmalarını oluşturabilmeleri için son derece sade ve tane tane anlatmaktadır süreci.
Seanslar ilerledikçe Doktor, hastalarına otomatik düşünce kalıpları olan aşırı genelleme içeren “-malı, -meli” cümleler, etiketleme, seçici algılama, keyfi çıkarsama, akıl okuma, ya hep ya hiç yasası, abartma, küçümseme gibi kalıpları öğretmektedir. Bununla Doktor’un hedeflediği, hastanın içinde bulunduğu düşünce durumunu bilebilmesidir.. İçinde bulunduğu durumun farkına vardığında bununla mücadele etmeyi öğretebilmesi daha kolay olacaktır.. Hastaları doğru yönlendirmelerle bulundukları durumlardan tamamen kurtarmayı istemektedir.
Peki otomatik düşüncelerimizden Dr. David Burns kurtulmamızı nasıl gösteriyor? Bu artık bizim içinde bulunduğumuz durumdan kurtulmak amacıyla attığımız adımlardan oluşmaktadır. Aşağıda ek-1 deki tabloya “Üç Sütun” tekniği demektedir. Bu tablo “Söz uçar, yazı kalır.” sözünün vücut bulmuş halidir. Doktor, hastalarının uygulamasına özellikle dikkat etmektedir. Bu tabloda önemli birkaç noktaya değinmektedir. Öncelikle olumsuz yargı kısmında kesinlikle dürüst olunmalıdır. İkinci olarak duygular değil, düşünceler yazılmalıdır. Doktor, hastalarında kullanırken bu tabloyu zaman zaman süslemektedir ancak genel anlamda en sade ve etkili olan bu tablodur.
| Olumsuz yargılarımız (olay veya durum) | Otomatik düşünce | Mantıklı cevap |
| Kitap incelememi kimse beğenmeyecek. Çünkü beceriksiz biriyim | Akıl okuma ve etiketleme | Kitap incelemesi için uzun zaman ayırdım ve kitabı iki kere okudum. Hatalarım olursa değiştirme fırsatım var. Hayır, beceriksiz biri değilim, becerdiğim birçok şey yaptım. |
Doktor’un diğer önemli tekniklerinden biri de kesinlikle “Rol Oynama” tekniğidir. Rol Oynama tekniği ile karşımızdaki ne düşünüyor, karşımızdaki insan nasıl tepki verir, ben ona nasıl tepki veririm gibi sorulara cevaplar aranır. Bu şekilde olaylara ve durumlara göre pratik yaparak cesaret kazanılır. Rol Oynama tekniğinde önemli olan duyguları değil düşünceleri dürüstçe ifade etmektir. Rol Oynamada doktor, hastanın yerine geçerİ; hasta, doktorun yerine geçer. Doktor, hastanın otomatik düşüncelerinin üzerine olabildiğince sert ve acımasızca gider. Burns bunu, hastanın gündelik hayatta karşılaşabileceği her türlü otomatik düşünce saldırısına hazırlanması olarak görür. Kendi hayatından örnekler sunarak hastanın otomatik düşüncelere alışması sağlanır.
“Aşağı Ok” tekniği de Doktor’un sürekli kullandığı başka bir tekniktir. Burada özellikle bu teknik için şu ifadeyi kullanmıştır: Aşağı Ok tekniği, soğanın zarını tek tek soymaya benzemektedir.” Bu sebeple diyebiliriz ki otomatik düşüncemizin temeline inmek için kullandığı bir tekniktir. Hastanın her otomatik düşüncesine karşılık “Peki öyle olursa ne olur? “ sorusunu sormaktadır.
- Kel olduğum için hiç kimse beni beğenmiyor.
- Peki beğenmezlerse ne olur?
- Kimse beğenmezse yalnız kalırım.
- Peki yalnız kalırsan ne olur?
- Herkes benim sorunlu bir insan olduğumu düşünür.
Bu tekniği hastanın kurduğu her otomatik düşüncesinin ardında saklı olan temel şemayı bulmak için kullanmaktadır. Ortaya çıkana kadar devam ettiği için “soğan zarı” benzetmesini yapar.
Dr. David Burns’un amacı hayatta kendi ayaklarımız üzerinde kalabilmemiz adına bize yardımcı olmaktır. Bilişsel terapinin amacı, otomatik düşüncelerin ne demek olduğunun teknik öğretimine varıncaya kadar anlatarak hastalarına yardımcı olmaktır. Terapi sonrasına hastalarını hazırlamak istemektedir. Bu öğretiler için bilişsel terapi, antidepresandan daha etkili ve daha kalıcı olmaktadır.
Özetlemek gerekirse seanslarında bu üç basamağı takip etmektedir:
1- Farkındalığını oluşturmalısın.
2- Yaşadığın durum veya olayda hangi otomatik düşünceye sahipsin ?
3- Bu durumlarda alternatif düşüncelerini nasıl oluşturursun ?
Dr. Burns kitabını tekniklerini kendisinde kullanıp kullanmadığını ve işe yarayıp yaramadığı konusunda açıklamayla bitirmektedir. Doktor, teknikleri kendisinin de kullandığını ama önemli olanın bu tekniğe inanmak olduğunu söyler.. En zorlu durumlarında bile süpervizyon aldığı Beck’ten yararlandığını söylemektedir.. Her durumun aslında kendisine bir kazanım olduğunu ve olaylara bu bakış açısıyla baktığında otomatik düşüncelerin üstesinden geldiğini, tecrübelerine tecrübe kattığını belirtmektedir. Dr. Burns kitabında tekniklerin çoğu insana yardımcı olabileceğini ama herkeste sorunsuz şekilde işlemeyebileceğini samimiyetle dile getirmektedir.
İnceleme Yazarı :
PSİKOLOJİK DANIŞMAN
FURKAN ÖZTEKİN
NOTLAR :
1) Bu çalışma 14.06.2020 tarihinde “www.edbatoplulugu.com” adresinde yayınlanmış olup 3963 okunma sayısına ulaşmıştır. “www.edbatoplulugu.com” sitesinin güncellenmesi kapsamında kapatılmasından dolayı içerikleri de bu siteye 14.07.2023 tarihinde taşınmıştır.
2) Yazının altındaki okunma sayacı 22.11.2023 tarihinde aktif edilmiştir. Burada belirtilen sayı (3963) ile okunma sayacındaki sayının (alttaki) toplamı yazının gerçek okunma sayısını vermektedir.
3) EDBA Topluluğu hem “www.edbatoplulugu.com” hem de “www.edbaacademy.com” sitesinin sahibidir. “www.edbatoplulugu.com” sitesi yerine yazılar artık eğitim ve yayın kuruluşumuz olan EDBA Akademi’nin resmî sitesi “www.edbaacademy.com”da yayınlanacaktır.
